December 6, 2015 (Pathin Ni) khi khawvel huapa kristiante ni pawimawh “Bible Sunday” a ni a, Mizoram Baptist Kohhran chuan Chawhma Inkhawm-ah hemi Ni Pual hian Headquarters atanga Progamme siam angin Kohhran tinah hun hman a ni ang. Kumin Bible Sunday atan thupui pahnih "Pathian thu Mitin Tan" tih leh Bible- Ringtute Rohlu" tih chu hmangin thuchah sawitu-in an duh zawk zawk an thlang thei ang. Hem ni inkhawm thawhlawm hi Bible Society rawngbawlna atan hman tur a ni a, a hnuaia thupui hmang hian Tawngtai rualna neih a ni bawk ang. 1. Bible kan neih avanga lawmthu sawina leh kan thilpek Pathian hnena ka hlanna. 2. Chhungkaw tinin Bible chhiar leh tawngtai hun kan hman theuh theih nan. 3. Mi zawng zawng nunah Bible-in hmun pawimawh a luah theih nan. 4. Ring lo mite zingah Bible-in hmun a chan zel a, Khawvel ram tinah Bible thawnchhuah a nih theih nan leh Hnam tinin mahni tawnga Bible kan neih theuh theih nan 5. Bible chhut tam a tulzia hria a, Bible chhutna tur thilpekah thahnem kan ngaih theih nan.
Tin, December 6 hi Bible Sunday a nih bakah Sunday School kum tawp Exam Ni a ni bawk avangin Pathianni chawhma Sermon inkhawm banah Sunday School Exam-in a chhunzawm nghal ang. Christian Education Director chuan Kohhran memberte Sunday School exam ngai pawimawha, exam theuh turin a ngen.
..........................................
PATHIAN THU - MITIN TAN
Thuhma:Bible Sunday niah hian kan thurin innghahna Bible kan neih avânga lâwm thu sawina ni atân hmang ila. Mizoramah hian Bible Sunday hi Kohhran hrang hrang lungrual taka kan thawh hona Bible Society pualin kan hmang ta ber a. Hemi ni thawhlawm pawh hi kohhran awmna hmunin a hnaih ber Bible Society-ah thehluh a ni thin. Hemi niah hian Kohhran Biak in tam takah Bible Society hruaitute feh chhuakin Bible Sunday chu Bible Society puala inkhâwm nân hman a ni a. Tin, Bible avânga lâwm thu kan sawi rualin infuihna leh mi inpe te hnênah chawimawina inhlanna ni atân kan hmang ta ber a, a lâwmawmin mi tam takin kan hlut chho ta hle a ni.
Bible Society lo pian dan:Sawi tur tam tak awm mahse, tlêmtê chauh târlang ila. Kum 1800 vel khân fûr khawchhe hnuaiah, Llanfinhangel khua atangin hmeichhe naupang pakhat Mary Jones-i chu kum 9 atangin kum 15 mi a nih thlenga Bible leina tûra pawisa a khâwl kengin, Bala khuaah mêl 25-a hla kea kalin Bible a lei a. Bala khuaa kohhran hruaitu pakhat Thomas Charles-an Mary Jones-in Pathian Thu a ngainatzia leh a thawhrimzia chu a hmuhin Bible pawimawhna chuan a rilru a luah khat ta tlat mai a. Tin, Welsh ramah mi nazawng tân Bible neih a harsatzia te hriain, Bible chhutu pâwl (Society) din a nih theih nân nasa takin hma a la ta nghâl a. Tichuan, March 7, 1804-ah chuan London-ah Bristish and Foreign Bible Society (BFBS) chu din a ni a. Chu pâwl hmang chuan khawvêla kohhran pâwl hrang hranga kristiante tang hovin Bible chu sem chhuah theih a lo ni ta a ni.
India ramah Bible Society:India ramah pawh Cacutta-ah February 21, 1811 khân Auxiliary din a ni a. Tin, October 19, 1957-ah Aijal Girls School-ah Assam Auxiliary hnuaiah mi 27 kal khâwmin Aizâwl Branch din an rawt a. October, 1957 - October, 1958 chhûnga hotu atan President - Rev. Liangkhaia; Secretary - Pu Muka lehTreasurer - Pu Llyoda te ruat lailawk an ni. Branch Committee hmasa ber chu November 30, 1957-ah neih a ni. Tichuan, Mizoram pawhin Bible Society kan lo nei ta a. Chumi zârah chuan Biak Inah te, chhûngkaw tinah leh mimal pawhin Bible chhiar tûr kan nei ve thei ta a ni.
Mizo tawnga Bible lehlin thu:England rama Leeds khuaa mi hausa, Robert Arthington chuan ama sum sêngin J.H. Lorrain (Pu Buanga) leh F.W. Savidge (Sâp Upa) te chu Mizoramah a rawn tir a, January 11, 1894 khan an lo lut a ni. Chanchin Tha lungphûm chu an rawn phûm a. Anni hian Mizo tawng ziaka a awm theih nân A AW B an siam a. Bible lehlin hna August 21, 1895 chawhnu lam chuan an thawk tan ta a. Ringtu hmasate pawhin Sâp missionary-te chu a tûl angin an pui thin. Atirah Chanchin Tha Luka ziak an letling hmasa a; Johana leh Tirhkohte Thiltih an letling leh a. August 31, 1897 khân Rev. D.E. Jones (Zosaphluia), Welsh Calvinist Methodist chu Wales ram atangin Aizâwl a lo thleng ve a. D.E. Jones-a hian Pu Buanga leh Sâp Upa pawh chu eng emaw chen a pui ve hman a. Pu Buanga leh Sâp Upa kha a tirtu Arthingtona’n hmun pakhata rei tak awm a remtih loh avângin a ko hâwng leh rih a. An hna zawng zawng chu chhunzawm tûrin D.E. Jones (Zosâphluia) hnênah an hlân a. Tichuan, Sâp rama an haw thlâk pahin Calcutta-a Bible Society hotute hnênah an Bible lehlin chu chhut atân an pe a. Luka leh Johana hi kum 1898-ah chhut a ni a, kum 1899-ah Tirhkohte Thiltih bu pawh chu chhut a ni ve leh ta a ni.
Bible lehlin hmasakte : An Bible lehlin bu hmasate chu hetiang hian a hmingah an dah a; Sâp tawngin an dah bawk a. 1. Chanchin Tha Luka Ziak (The Gospel According to St. Luke in Lushai) 2. Chanchin Tha Johana Ziak (The Gospel According to St. John in Lushai) 3. Tirhkohte Thil Ti (The Acts of The Apostles in Lushai) Mizoram leilungah Mizo Bible:Bible lehlin a nih veleh Chanchin Tha Luka ziak bu chu kum 1899-ah Dâkin Cacutta atangin a lo thleng a, Zosâphluia sawi hmangin, hemi kum hian bu 150 chu hralh zawh nghâl a ni. Chumi hnu rei vak lovah chuan Johana leh Tirhkohte a lo thleng ve leh nghâl a. Kum 1903-ah Pu Buanga leh Sâp Upa chu Mizoram chhim lamah Baptist missionary ni tûrin an lo lût leh a, Bible lehlin hna chu hmar lama Sâp missionary-te nên an thawkho ta zêl a, kum 1908-ah Calcutta-ah bu 3000 an chhu leh nghâl mai a. Bible pumpui chu September 6, 1959-ah Mission Veng Biak In, Aizawl-ah tlângzarh a ni a, Mizo Kristian ten Bible kan nei ve ta a ni.
Bible sah sawm tumna:Tirhkoh Vanchhûnga Chhakchhuak leh Liankhama chuan Pûkpuiah Luka ziak chu chhuang êm êmin khawlaiah an chhiar a, mi ten lehkhabu an hmuh ngai loh avângin hmuh an châk a, a bu chhûng thu an chhiar te chu mak leh ngaihnawm ti êm êmin an ngaithla a, mi tam tak an pung khâwm hlawm a. Chu veleh an Rahsi (intilal thiam tak) Dârmaka chuan a ngaithiam lo va, thinrim zetin, “Nangni chu ka sât lovang che u, in lehkhabu kha ka sât sawm vek dâwn” tiin, Gurkhali chempui (khukri) chu a lek ta mai a. Tichuan, a sah tak tak hma chuan Vânchhûnga chuan, “Lianphung, nang tlangvâl tha chak i ni a, he Bible hi tlânbopui rawh, min sah sawmsak zawngin aimit-thlawn ang mai kan ni dâwn si a” tiin Lianphunga chu a tlân-bopui-tir ta a. Miin khaw tâwp thleng zakin an ûm a, an ûm phâk lova, Bible chu a him ta a ni, an ti. Chutih laia an lehlin dân tawngkam chu hetiang hi a ni: Ngai te Lalpa, ka sum zatve, pachhiate hnena ka pe ang: hmana tu hnena pawh thil eng paw hlep ru ila ahmun liin ka rul leh ang” tih leh, “Voiina he ina hian damna a lo thleng ta, ani poh Abrahama fapa a ni bok shi a. Boral apiang zonga chhan turin Mihring Fapa a lo kal a ni” tih a ni. Miten dodâl nasa hle mahse, Bible thu hi Pathian Thu Nung a nih tlat avângin, mi tam takin an ngainain an duh êm êm tho a ni.
Mi tin tan Bible:Ringtute tân Bible tel lo chuan awm thiam a harsa a, mi a hlim lai leh lungngaih ber lai pawhin Bible-a Pathian Thu Nung chuan nasa takin a nun a hruai thin a; chuvângin ringtu mi mal tinin Bible hi kan thlarau nun min châwmtu atân kan hmang thin. Chûng avâng chuan, Bible Sunday pawh hi kohhranin tha taka hman kan duh a, he ni hi rilru leh tih tak zetin Bible pawimawh zia leh hlut zia ngaihtuah chung leh lâwmthu te sawiin hlâwk taka hmang theuh tûrin kan insâwm a ni.
............................
BIBLE - RINGTUTE RO HLU
Khawvela mi ropui tak takte hian Bible hi an lo dah sang em em thin a,Victor Hugo chuan England tana Bible hlutzia ti hian a sawi a, “England hian lehkhabu pahnih a nei a, Bible leh Shakespears-a lehkhabu te an ni. England hian Shakespears a siam a, mahse England hi Bible-in a siam” tiin. Martin Luthera Kohhran Siamthatnaa a bul tumtu chuan a nun atan a Bible hlutzia heti hian a sawi bawk a, “Bible hi a nung a, ka hnenah thu a sawi thin a. Ke a nei a, ka hnungah a lo kal zel thin; kut a nei a, min chelh reng thin a ni” tiin. Vawiin Bible Sunday-ah hian Pathian Thu (Bible) pawimawhzia kan zir ho dawn a ni.
Bible hi eng nge ni?Bible hi lehkhabu 66 infinkhawm a ni a, Thuthlunghlui leh Thuthlungtharah thenin, Thuthlunghluiah bu 39 a awm a, Thuthlungtharah bu 27 a awm a. A ziaktute hi mi chi hrang hrang- lalte, puithiamte, ran rual vengtute, chhiahkhawntu leh sangha mantu – mi thiam tak tak leh mi mawl tak takte an ni a. A ziah hun chhung hi kum sangkhat chuang a ni. A ziah dan a zirin hlawm hrang hranga hen hran an ni a- Thuthlung Hlui lehkhabute chu Danbu (Genesis – Deuteronomy), Chanchin ziahna ( Joshua – Estheri), Thuziak (Joba-Hla Thlankhawm), Zawlnei (Isaia- Malakia) te a then an ni a. Thuthlung Thar chu Chanchin Tha bu (Matthaia- Johana), Chanchin ziahna (Tirhkohte), Lehkhathawn (Rom -3 Johana), Thupuan ah te an then leh a ni. Heng bu hrang hrangah te hian Pathian leh mihring inlaichinna thute, mihring leh mihring inlaichinna thu te, Pathianin mihringte tana chhandamna a siam dan te, Pathian duh dana nun dan turte, he khawvel tawp hun tur thlengin ziak a ni. Chuvangin, Bible hi a zir tlak em em a, mihring leh mihringte inlaichinna atan a pawimawh a, he khawvel piah lama kan nun dan tur thlengin kawng min kawhhmuhtu a ni a, a pawimawhin a rintlak em em a, a chhunga thute hi Pathian thawkkhuma ziak vek an ni.
Pathian chanchin kan hriatna a ni:Khawvelin a zawn fo thin leh a zawh fo thin chu Pathian hi tunge a nih leh Pathian hi a awm tak tak em tih hi a ni. He zawhna hi kan Bible hian min chhan sak vek a; kan Bible hian Pathian awm thu hi min finfiah (proof) sak a tum lo a, a awm a, tunge a nih tih hi min hrilh mai zawk a ni.
Genesis kan chhiar chuan Pathian chu lei leh van leh a chhunga thil awm zawng zawngte siamtu a ni tih min hrilh a. Mosia hnenah chuan AWMA a nih thu a sawi a (Exodus 3:14). A fapa Isua Krista hmangin Immanuela (Kan hnena Pathian awm) a nih thu a rawn puang chhuak bawk a ni(Matthaia 1:22). Pathian hi tunge a nih leh eng ang nge a nih a, a duhzawngte miin a hriat duh tak tak chuan Bible hian chiang takin min hrilh a ni.
3. Chatuan Nunna kawng a ni:Chatuan nunna thu hi Lal Isua he khawvela a lo kal chhan a ni a. Kan Bible pum pui hian min kaihhruai a tumna ber pawh chatuan nunna chang turin a ni. Chawlhni vawi khat chu Lal Isuan Bethesda dil kama zeng mu reng mai hi a ti dam a, Juda hote chuan chawlhni a a tih dam avang chuan an thinrim a. Lal Isua chuan Juda thinrim te chungah chuan Chatuan nunna thu a zirtir ta zawk a. Amah ngei chu chatuan nunna chu a ni a, Pathian lehkha thu uluk takin an zir thin a, a chhungah chatuan nunna thu awma an rin avangin: chu Pathian lehkha chu amah Lal Isua chanchin hriattirtu a ni a, amah chatuan nunna chu an pan leh duh si lo tiin a zilh hau a ni (Johana 5: 39). Kan Bible hi a hlut em em na chhan chu Chatuan nunna kawng min zirtir avang leh min kawhhmuh avangin a ni a, chatuan nunna zawngtu apiang te tan chu kawng chu min kawhhmuh a ni.
Kan kawng hruaitu atan:Sam ziaktuin a kawng hruaitu atan a a thlan ber chu Pathian thu hi a ni a. Sam 119:105 ah chuan “I thu hi ka ke atan te hian khawnvar a ni a, ka kawng atan eng a ni” tiin a sawi a ni. Hetiang hian he thu hi ngaihtuah ta ila; he khawvel hi khawpui thim tak, zana electrict current awm lohna hmun leh, chu thim zingah chuan kan kal chhuah a ngaih fo na hmun angin. Chutiang hmun thima mi a kal chuan a inchhuih palh thei a, a tlu palh thei angin, mitin hian he khawvel thim zingah hian kan kawng en turin eng kan mamawh a, Pathian thu chu kan nitin nunah, kan mamawhna hmun apiang a kan hman a tul thin a ni. Pathian thu a nitin nun atan a hmang tangkai a, a kawng hruaitu leh a hruaina hnuaia awm thinte hi mi nun hlim an ni thin.
Pathian thu (Bible) hi he khawvela kan dam chhung nun min kaihruaitu atan leh he khawvel piah lam thlenga kan awm dan tur min zirtirtu leh min kawhhmuhtu a nih avangin a hlu em em a. Chuvangin, Pathian thu chhiar hi ringtuin a chin than (habit) a tul a. Pathian thu chhiar thin a, a thu anga nung thinte hi he khawvelah pawh nun kawng dik an chhar chhuak a, chatuan nunna pawh a chang thin a ni.